فهرست مطالب

نقد ادب معاصر عربی - پیاپی 1 (پاییز و زمستان 1390)

نشریه نقد ادب معاصر عربی
پیاپی 1 (پاییز و زمستان 1390)

  • 212 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1392/02/25
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی سلیمی*، حسین رضا اختر سیمین صفحه 1
    گرایش شاعران معاصر عرب به مکتب رمانتیک، نقطه آغازین تحول در این شعر به شمار می رود و رمانتیک ها از گروه های پیشتازی هستند که دگرگونی ادبیات عربی و همگامی آن با عصر جدید، با تلاش های آنان شروع شد. هرچند تعداد این جماعت در ابتدا اندک بود و بیشتر تغییر در حوزه معانی شعر را مد نظر داشتند، اما طولی نکشید که شمار آنها بیشتر شد و دامنه تحول خواهی آنان نیز، گستردش یافت به طوری که در مدتی کوتاه، محتوا و ساختار شعر معاصر عربی را دگرگون ساخت. این تاثیرگذاری به حدی گسترده بود که در فاصله میان دو جنگ جهانی، برجسته ترین شاعران عرب که آثاری جهانی پدید آورد ه-اند، از پیروان مکتب رمانتیک هستند. در جای جای اشعار این گروه از شاعران، نمونه های بارزی از شعر رمانتیکی پدید آمده است که بیانگر میزان تاثیر این مکتب ادبی در شعر معاصر عربی است. پیوند میان نابسامانی های اجتماعی جهان عرب و اندوه که یکی از درون مای های اصلی شعر رمانتیکی است از عوامل گسترش و ماندگاری این تاثیرگذاری ژرف به شمار می رود. این مقاله با ذکر نمونه هایی از شاعران رمانتیک عرب، گستره این تاثیرگذاری را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: مکتب رمانتیک، دگرگونی در شعر معاصر عربی، شعر رمانتیکی معاصر عربی
  • حسن دادخواه*، زکیه عبادی، فاطمه سلیمی صفحه 27
    مصطفی صادق رافعی بیشتر به عنوان اندیشمند و نویسنده ای بزرگ در نوشتن مقالات با موضوعات اسلامی- اجتماعی شناخته شده است. او افزون بر این، در نقد ادبی نیز دستی توانا دارد. بسیاری از پژوهشگران، نقد نویسی رافعی را نقدی لغوی و در سطح واژگان دانسته اند، حال آن که وی پیرامون مفهوم «ادبیات»، «شعر» و «شاعر»، دیدگاه هایی دارد که فراتر از پرداختن به نقش «واژگان» در یک اثر ادبی است. اما این دیدگاه ها که نشان از گستره نگاه او به موضوعات ادبی دارد؛ تا چه اندازه تازه و نوآورانه است؟ در این مقاله، دیدگاه های او پیرامون جایگاه شعر و شاعری از لابلای نظرات بعضا دو پهلو و مبهم وی بیرون آورده و مورد بررسی قرار گرفته شده است تا از این رهگذر، میزان تازگی و استواری و دگرگونی های آن بر خوانندگان روشن گردد.
    نتیجه این بررسی نشان می دهد که، با توجه به زمان و دوران زیست رافعی و محدودیت های آن برهه از جنبه تولید نظریات ادبی جدید، وی را می توان یکی از پیشگامان راه نو در ادب عربی به شمار آورد
    کلیدواژگان: مصطفی صادق رافعی، نقد ادبی، شعر، شاعر
  • غلامعباس رضایی*، سرافت کریمی صفحه 59
    رمان روایتی منثور و مطول است که بر اساس تقلیدی نزدیک به واقعیت از رویدادها، انسان، عادات و حالات او در قالب یک پیرنگ نوشته شده و به نحوی شالوده جامعه را در زمانی معین به تصویر می کشد یا مورد انتقاد قرار می دهد. «زینب» نخستین رمان عربی در قرن بیستم و اثری اجتماعی و در نوع خود پیشگام است که بر طبق معیارهای معاصر فن داستان نویسی به نگارش درآمده است. محمدحسین هیکل آن را در اوایل قرن بیستم؛ زمانی که برای تحصیل در فرانسه به سر می برد، نوشته است. دوری از وطن - مصر- و تاثیرپذیری از تمدن، ادبیات و زیبایی های فرانسه، از عوامل موثر در نگارش این اثر است. پیرنگ داستان شرح زندگی واقعی و محیط اجتماعی جامعه روستایی مصر است. جنبه های ظاهری زندگی شخصیت ها به گونه ای هنرمندانه توصیف شده است. نویسنده در شخصیت پردازی ها واقعیت عینی جامعه و قوه سیال ذهن خود را در هم آمیخته است. در درونمایه داستان زندگی دهقانان مصر، مشکلات و آداب و رسوم آنها به شیوه توصیفی و با رویکردی انتقادی بیان شده است. زبان روان و ساده و توصیف طبیعت، مناظر و شخصیتها خواننده را تشویق می کند داستان را تا پایان بخواند و این از محاسن این اثر نوپا بشمار می آید. در طول روایت حوادث گاه از لهجه محلی مصر استفاده شده است. عنصر زمان بر خطی مستقیم و گذرا جریان دارد و در کشمکش میان شخصیتها و چهارچوب روایی داستان ظاهر می شود. از عنصر مکان نیز به طور عام و با عناوینی مثل: روستا و مزرعه و خانه استفاده شده است. افراط در توصیفات، تناقض در شخصیت پردازی ها بویژه درباره «حامد» به عنوان قهرمان داستان، درک نسبی و نه عمیق از زندگی کارگران و کشاورزان و عدم موفقیت در ورود به عمق شخصیتها از نقاط ضعف این اثر به شمار می آید.
    کلیدواژگان: زینب، مصر، کشاورز، پیرنگ، شخصیت پردازی، اسلوب
  • جواد رنجبر*، سجاد عربی صفحه 89
    بینامتنی یکی از رویکرد های نقد ادبی جدید است که روابط بین متون را مورد بررسی قرار می دهد. این نظریه را که ژولیا کریستوا بین سالهای 1966 تا 1967در ضمن مباحث نقدی خود مطرح نمود، امروزه در ادب عربی به نام «تناص» شناخته می شود. بر اساس این نظریه، متن پایدار وجود ندارد و هر متنی حاصل تعامل با متون قدیم یا معاصر خود است و یا به عبارتی دیگر، هر متنی، بینامتنی است. محمود سامی بارودی پیشوای شعر معاصر عربی با روی آوری به متون کلاسیک عربی بویژه شعر جاهلی، باعث ظهور نهضت ادبی معاصر عربی در شعر شد و توانست شعر عربی را از رکود طولانی آن رهایی بخشد. این روی آوری و توجه، باعث شکل گیری انواع و اشکال بینامتنی در اشعار وی گشته است که در همه موارد به شکل آگاهانه صورت پذیرفته استبراین اساس، بارودی در همه هسته های اصلی شعر اعم از درون مایه، واژه و سبک شعری از شاعران جاهلی تاثیر پذیرفته است. بین این دو متن هر سه نوع روابط بینامتنی وجود دارد، اما بیشتر آن ها از نوع نفی متوازی یا «امتصاص» بوده است؛ به گونه ای که بارودی از شعر جاهلی دفاع کرده و شعرخویش را همسو با آن قرار داده است که در برخی موارد با نوآوری هایی از سوی وی نیز همراه بوده است.در این مقاله سعی شده است تا در قالب نظریه نقدی «بینامتنی» ضمن تبیین و تفسیر روابط بینامتنی اشعار بارودی با شعر دوره جاهلی، میزان تاثیر این اشعار در شعر بارودی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: بینامتنی (تناقص)، بارودی، شعر جاهلی
  • حسین ناظری*، معصومه محمودآبادی صفحه 119
    اشعار سیاسی- اجتماعی به عنوان یکی از نیرومندترین و زنده ترین جریان های ادبی معاصر عرب به شمار می رود. و بویژه در عراق، در پی افزایش ظلم و ستم حکومت ها و استعمارگران با هدف مبارزه در مقابل استبداد و به امید بر طرف شدن ریشه ها و عوامل نابسامانی های اجتماعی شکل گرفت. این اشعار آیینه تمام نمای دردها و رنج ها، پیکار و پایداری، آزادی و بیانگر معضلات اجتماعی اقشار مختلف جوامع بشری است که شاعران زیادی از جمله جمیل صدقی زهاوی، منادیان حقیقی آن به شمار می آیند.
    جمیل صدقی زها وی شاعر بزرگ عراق از پیشگامان نهضت در عراق به شمار می رود. به سبب آزادی فکری و پیشگامی در اقدامات مترقیانه، زندگی پریشانی داشت موجب سوءظن حکومت عثمانی و خشم مردم نسبت به او گردید. او پرچم علم آموزی را در جامعه خود برافراشت و در راه آزاد نمودن زن از سنت ها و قید و بندهای موجود در جامعه تلاش های فراوانی نمود و در این راه با مقاومت ها و انتقادهای فراوانی روبرو شد، ولی به مبارزه خویش ادامه داد و عقاید خود را شجاعانه و بدون هیچ تردیدی بیان نمود. در این نوشتار ابتدا شرح زندگی او، سپس به آسیب هایی که می تواند تاروپود یک جامعه را از هم بگسلد و زهاوی هم به آن اشاره کرده، پرداخته شده است. و سعی شده تا آرا و اندیشه های سیاسی اجتماعی او را از خلال اشعار دیوانش استخراج، دسته بندی و در نهایت بررسی کرده، و جهت گیری های فکری در آن را تا حد امکان مشخص نماید.
    کلیدواژگان: جمیل صدق الزهاوی، آسیب های اجتماعی، زن، آموزش
  • رقیه رستم پور*، مینا پیغامی صفحه 151
    سمیح القاسم همواره به عنوان یکی از شاعران برجسته مقاومت محسوب می گردد به طوری که وی را یکی از اعضای مثلث مقاومت محسوب میکنند که نقش مهمی در به تصویر کشیدن فاجعه فلسطین داشته است اما در سالهای اخیر نظرات مختلفی در مورد تغییر رویکرد سیاسی وی از مقاومت به سازش مطرح شده است در این میان با توجه به اینکه شاعران و من جمله سمیح القاسم زبان خاص خود را داشته و پی بردن به رویکرد اصلی انان به سادگی صورت نمیگیرد بنابراین در این میان به ابزاری در جهت کشف رویکرد فکری وی نیاز داریم. یکی از مهمترین ابزارها در جهت پی بردن به لایه پنهانی متن و فهم اصول اندیشه نویسنده و شاعر، تحلیل گفتمان می باشد. این رویکرد زبان شناسی با بررسی فرانقش بینافردی از یک سو و زبان شناسی از سوی دیگر سعی در تبیین نظام اندیشگانی شاعر دارد. بنابراین دو نمونه قصیده از قبل و بعد از جنگ شش روزه197م (به عنوان یکی از رویدادهای موثر در تغییر رویکرد سیاسی مبارزان و ادبای مقاومت) را برگزیده واز نظر تقابل و رابطه حاکم بر حضور متکلم و مخاطب به عنوان مظاهر اصلی ساختار بینافردی مورد بررسی قرارداده و نتیجه گرفتیم که حضور متکلم و مخاطب در اشعار قبل ازجنگ بسیار قدرتمند بوده و در مورد متکلم با نقش آفرینی ضمایر مفرد وجمع و در مورد مخاطب با مخاطب قراردادن برادران مجاهد و تکرار فعلهای امر و نهی تبیین شده است. در حالی که در اشعار پس از جنگ شخص متکلم به صورت ضعیف و معمولا بدون ذکر ضمیر مستقیم حضور یافته و شخص مخاطب نیز هرگز با افعال امر و نهی که بیانگر احساس مسئولیت شاعر در قبال ارشاد مخاطبان می باشد، همراه نیست. به این ترتیب تغییر رویکرد سمیح از قوت و اقتدار به انفعال و ضعف کاملا مشهود است.
    کلیدواژگان: سمیع القاسم، تحلیل گفتمان، شعر فلسطین، فرانقش بینافردی
  • تورج زینی وند*، کامران سلیمانی صفحه 173
    خطیب مشهور و معاصر شیعی عراق، احمد وائلی، از احیاگران فرهنگ قرآن کریم و شیفتگان سیره رسول الله (ص) و اهل بیت (علیهم السلام)؛ از جمله امام حسین(ع) در جهان اسلام بود. وائلی با برشمردن منقبت های امام حسین(ع)، از جمله؛ عزتمندی، جوانمردی، قهرمانی، استواری، پایداری و دادگستری، ایشان را عامل بیداری ملت های ستمدیده و معیار تشخیص حق از باطل می داند. وی، امام حسین(ع) را، منبع الهام بخش مسلمانان، بلکه تمام بشریت در انقلاب علیه ستم و جور می داند که خون او تا ابدیت از جریان نخواهد ایستاد. وائلی، در شمار شاعرانی است که مدح و رثای سیدالشهداء، را با موضوع های اجتماعی و سیاسی زمان پیوند می دهد و از طریق منبرهای حسینی(ع) نقش بسیار مهمی در آشنایی جوانان مسلمان با آموزه های حسینی داشت. شعر دینی او که غالبا در چارچوب شعر حسینی است، پرحرارت و تاثیرگذار و متناسب با نیاز منبر و خطابه بود و از لحاظ مردمی و ادبی نیز مقبول همگان بود. رمز موفقیت وی در خطابه و ادبیات دینی، بهره گیری از آموزه های حماسه حسینی بوده است. اسلوب شیوا و جادوی بیان وی نیز در تاثیرگذاری بر مخاطبان بی تاثیر نبوده است. دو محور اساسی این پژوهش، عبارتند از:الف) گذری کوتاه بر شعر وائلی و معرفی جایگاه شعر وی در شعر معاصر عراق.
    ب) پردازش تحلیلی موضوع با محوریت شخصیت امام حسین (ع) و رخداد عاشوراء در شعر وائلی.
    کلیدواژگان: امام حسین (ع)، احمد وائلی، شعر دینی، شعر شیعی، شعر معاصر عراق، ادب پایداری
|
  • Ali Salami*, Hosain Reza Page 1
    The neo-Romantics of the contemporary Arabic literature (the followers of Europian Romanticism). are among the forerunners who wanted to follow the modern literary changes. The emergence of Romantic Literary School in Arabic poetry is supposed to be the start of a undamental change in Arabic literature.as the start of a drastic change.Although their efforts mostly emphasized the reform of content while relying on two elements of 'veracity of sentiment's and 'organic unity' in poetry; soon after, this change was more and more developed by proponents of modern poetry. In less than half a century, the whole Arabic poetry was gradually affected by this unique change
    Keywords: Romanticism, Chang in Contemporary Arabic poetry, Arabic poetry, contemporary romance
  • Hassan Dadkhah*, Zakiyeh Ebadi, Fatemeh Salimi Page 27
    Mostafa Sadeg Rafaie is one of the intellectuals and great authors who has been renowned for his writings about Islamic and social matters. He is also an accomplished literary critic. While his points of view about literature, poem, and poet have been very novel, some of the researchers believe that Rafaie’s literary critiques are at the lexical level. These points of view originate from his wide understanding of literary subjects and are based on his great knowledge of literary heritages of Arab countries. In this paper, Rafaie’s points of view have been studied in order to show their novelty and the changes which occurred in them throughout his life.
    Keywords: Mostafa Sadeg Rafaie, Literary critique, Poem, Poet
  • Gholam Abbas Rezaee*, Sharafat Karimi Page 59
    The novel is a prose narrative, an imitation of the reality of human events and scenarios that are written in the form of a plot. Zaynab is the first novel in Arabic in the Twentieth Century. It is the pioneering work of fan fiction written by contemporary standards. Mohammad Hossein Physique This story is written in French. Away from home and started a new civilization of France and French literature is his motives in writing this story. Plot follows the story of rural life in Egypt. Life characters are well described. Language is a simple story and some of the local dialect is used. The straight line is the general time and place, with names such as towns, villages, homes and farms have been used.Too much inconsistency in the description and characterization, particularly about the protagonist in "Hamid" and little understanding of the lives of farmers is novel faults.
    Keywords: Zeinab, Egypt, farmer, plot, characterization, structure
  • D. Ranjbar*, Sajad Arabi Page 89
    Intertextuality is one of the new criticism approaches which studies the relationships between texts. This new approach entirely changed the attitudes toward texts. According to this theory there is no constant text. Texts are the result of some former works or the works that are contemporary whit them. Mahmud Sami Barudi who is the leader of modern Arabic poetry with his going toward Arab classic texts especially poetry of Jaheli, caused modern Arabic poetry revolution in the view point of intertextuality, his going toward poetries of the age of ignorance and ancient Arabic valuable texts, has a beautiful and unique form and confirms this theory that Barudi with his going toward Arabic classic texts, could revive Arabic poetry. When the reader look at these two poetries would found that the claim of Baruodi poetries intertextuality whit the poetry of the jaheli is true.. According to his intertextuality criterions are in the appendin of parallel negation.
    Keywords: intertextuality, Baroudi, poetry of Jaheli
  • Dr, Nazeri Hossein*, Mahmoudabadi Masume Page 119
    Socio-political poetry is considered as one of the strongest and most vibrant currents of contemporary Arab literature. Especially in Iraq, in the wake of increasing oppression of governments and colonial with the aim of the struggle against tyranny and the hope of destroying the roots and causes of social instability was formed. These poems are a reflection of the pain and suffering, struggle and stability, freedom and social problems of various segments of human societies that many poets such as Jamil Sedghi Azahavy are the real Heralds. JamilSedghiAz-zahhavi, the great Iraqi poet, is considered as a famous pioneer of the movement in Iraq. Due to freedom of thought and Forefront progressive action, his Life was distressed. This led to Ottoman suspicion and people anger towards him. He raised the flag of science learning in his community and greatly attempted to set free woman from traditions and constraints in his society and on his way to do so he confronted many defiance’s and critics; but he didn’t give up his struggle and declared his gentle ideas courageously and undoubtedly. This article discusses the poet's social and political views that at first description of his life and then expresses cases Such as education, women's issues and how progress against the backwardness of the community. And has been tried to extract and classify his social and political ideas through his book of poems and determine the orientation of thought in it as much as possible.
    Keywords: JamilSedghiAz, Zahhavi, woman, Training
  • Dr.Roghayeh Rostampour Maleki*, Mina Peyghami Page 151
    Samih alqasem is always recognized as one of the famous resistance poets so that consider him as one of the major resistance three angle sides, that has an important role to image the Palestine disaster. but many views were discussed to change political approaches of resistance to pace, in recent years. Because of every poet as samih alqasem has the specific language, then discover to main manner of them is not got simple. Then we need an special instrument to find the mental style one of the important instrument to realize the poet s hidden layer mind is discourse analysis. This linguistics approach with investigating interpersonal metafunction in one hand and investigating of linguistics basis on another hand try to recognize the poet idea. in this paper we try to investigate interpersonal metafunction and distinguish two samples of poem at before and after the 1967 six- days war. (as one of the effective event on changing the resistance literary).the main purpose of this research is to understand the samih alqasem way, according to available reasons without any attention on different views about changing mental way of him. Political approach of poems has completely changed and this result has been found out based on one approach of discourse analysis. the statistical results shows that war 1967 had an important role in changing the discourse of samih alqasem poems and changing of his political approach.
    Keywords: Samih alqasem, discourse analysis, Poem of Palestinian, interpersonal metafunction
  • Dr.Tourj Zainivand*, Kamran Soulaimany Page 173
    Ahmad Vaeli was one of the famous speaker and Iraqi Shiite contemporary, revival of Quran, prophet’s character sketch and his believers like Imam Hossein In Islam. Vaeli with virtues of Imam Hossein like honor, generosity, championship, firmly,stability and righteous believed that Imam Hossein has made the people of the world be a fullness and separated the right from vain and not only he is source of inspiring to Muslims but also all of human in revelation against oppression know that His blood will not stand flow forever. Vaeli is one of the poets that connected praise of Imam Hossein with social and political subjects of society and with Husseini Membar had important role in acquaintance of youth. With Husseini his religion poem that has Husseini frame was so effective and suitable with needs of Membar and was accepted by literature and people. His success in speech and religious literature has been using the teachings of epic Hosseini. Charming method and magic explanation has had effect on audience. Two important base of this research are1.Short pass on Vaeli’s poem and introducing the place of his poem.2. Analytical paying on subject with attention to Imam Hossein, Occurrence of Ashra in Vaeli’s poem.
    Keywords: Imam Hossein, Ahmad Vaeli, religion poetry, epic Hosseini, shiite poetry, Iraq contemporary poetry